Şehir ve Merkez: Ravenna, Constantinople ve Charlemagne arasında

 

Classe, Ravenna'daki bazilika Sant'Apollinare'den mozaik detayı, altıncı yüzyıl. Alamy.

Ravenna'daki San Vitale kilisesinde bulunan İmparator Justinianus ve İmparatoriçe Theodora'nın mozaikleri kitapların kapaklarında yer almış ve mücevher, parfüm, moda ve tiyatroya ilham vermiştir. Karl Lagerfeld, Chanel için 2011 koleksiyonunu Theodora'ya dayandırdı; onun adı gizemi, lüksü ve egzotizmi uyandırmaya yeter. Ravenna'yı ilk görüşüm, 1963'te, arabayla Roma ve Kuzey İtalya'ya üç haftalık bir tur sırasında oldu. Judith Herrin'in 1959'daki ilk ziyaretinden dört yıl sonraydı ve ben de sadece San Vitale'dekiler değil, aynı zamanda beşinci yüzyıl Galla Placidia mozolesindeki yıldızlı kubbesi ve apsisteki unutulmaz kuzu sıraları gibi görkemli mozaikleriyle hayrete düştüm. Sant'Apollinare in Classe, 549 yılında kutsanmıştır. 1950'lerde savaş hasarının onarımı başlamış ve kasaba 1996 yılında UNESCO Dünya Mirası alanı olmuştur. 1990'larda döndüğümde, birçok Geç Antik ve Bizans binası, geç Roma başkentinden Ostrogotik ve daha sonra Bizans kentine geçiş sırasında meydana gelen kiliselerin ardışık yeniden yapılanmaları hakkında etkileyici bilgilerle güzel bir şekilde sunuldu. Herrin'in gösterdiği gibi, Ravenna'nın anlatacak bir hikayesi vardır.

Kuzeydoğu İtalya'nın bataklık kıyısındaki konumu ile Ravenna'nın daha az bilinen bir hazinesi de var: yerel başpiskoposluktan kalma, papirüs üzerine yazılmış ve beşinci yüzyıldan sekizinci yüzyıla tarihlenen belgeler koleksiyonu. Herrin'in, mülkleri, bağışları ve köleleri, Yunan ve Latince karışımları ve değişen isimlendirme kalıpları ile Gotik ve Romalı kasaba vatandaşlarının, askerlerinin, zengin kadınlarının ve küçük memurlarının hayatlarından bir şeyler tanımlamasına izin veriyorlar. Ordunun varlığı, Ravennate toplumunu askeri ve sivil personelin ilginç bir karışımı haline getirdi. Ve Ravenna'nın, kasabanın değişen karakteri hakkında pek çok başka bilgi sağlayan dokuzuncu yüzyıl Agnellus adlı kendi tarihçisi vardı. Ancak Herrin'in sözleriyle, şehir 'kumluklar ve tahta yığınlar üzerine inşa edildi' ve Lombardlar tarafından 751'de ele geçirildi. Hikayenin sonu bu değildi. Ravenna ve başpiskoposları tutunmak için ellerinden geleni yaptılar ancak papanın etkisi altına girdiler ve gelecek Konstantinopolis'te değil Şarlman'da yatıyordu. Classis'teki lagünün limanı ve limanı çamurluydu ve Ravenna'nın kuzey komşusu Venedik, Adriyatik ve daha doğudaki yeni ticaret bağlantılarının sunduğu fırsatları yakalayabildi.

Beşinci yüzyılın başlarında batıdaki Roma başkenti Milano'dan Ravenna'ya taşındı ve daha sonra Ostrogot Theodoric'in başkenti yaptığı şehir oldu. Justinian'ın generali Belisarius, 540'ta onu ele geçirdi ve 554'te Ostrogotların Bizanslılar tarafından son yenilgisinden sonra, İtalya'daki doğu yönetiminin merkezi oldu. Altıncı yüzyılın sonlarından itibaren, şehir Lombard'ların eline geçene kadar süren bir düzenleme olan exarch olarak bilinen bir memur altında Bizans idaresine sahipti. Exarch, Roma ve Napoli dahil olmak üzere diğer İtalyan şehirlerinden de sorumluydu. Güney İtalya ve Sicilya da doğu Roma yönetimi altında kaldı; ama şimdiye kadar İtalya parçalanmıştı ve Lombardlar hinterlandın çoğunu işgal ediyordu. Arian Ostrogotlar ve Bizanslılar arasındaki din farklılıkları Ravenna'daki durumu daha da artırmıştı. Lombardlar yavaş yavaş Katolik Hıristiyanlığı kabul ettiler. Herrin'in gösterdiği gibi, Roma'dan çok Ravenna, Konstantinopolis'ten doğu Roma egemenliğinin merkezi olarak kaldı, ancak şimdi onu şekillendirmek yerine değişen dış durum tarafından şekillendirildi.

Değişikliklerden bazıları, en ünlü binalarının, özellikle Theodoric'in sarayını tasvir eden çarpıcı mozaiklerin değiştirildiği ve Theodoric'in kendisinin görüntüsünün 560'larda kaldırıldığı Sant'Apollinare Nuovo'nun yeniden modellenmesinde belirgindir. Ünlü Justinianus ve Theodora tasvirleriyle San Vitale'nin sekizgen kilisesinin karmaşık bir tarihi de vardı; Theodoric döneminde başlamış ve 547'de İtalya'da Ostrogotların son yenilgisinden önce başpiskopos Maximian ve yerel bir finansörün himayesinde tamamlanmıştır. Justinianus'un saltanatının sonunda dokuz Arian kilisesi katolik ibadete uyarlandı.

Herrin, tatlı illüstrasyonların yardımıyla bir dizi kısa, erişilebilir bölümlerde dördüncü yüzyılın sonundan dokuzuncu yüzyıla uzanan Ravenna'nın değişen hikayesini anlatıyor. İlk kitabı The Formation of Christendombenzer bir dönemi daha geniş bir coğrafi ölçekte kapsamıştır; burada aksine, modern standartlara göre çok küçük olan bir şehrin tarihinin, İtalya ve Akdeniz dünyasındaki bir dizi derin dönüşüm bağlamında nasıl gerçekleştiğini anlatıyor. Herrin, önceki kitabına atıfta bulunarak, Erken Hıristiyan lemi terimini Geç Antik Çağ'a tercih ediyor. Çok iyi açıkladığı gibi, Ravenna burada geçen yüzyılların ikisinde Bizans ileri karakolu olsa da, Erken Hıristiyanlık, Batı Avrupa tarihine işaret eden bir terimdir. Bizans Ravenna Hristiyanlığı Konstantinopolis'in Ortodoks Hristiyanlığı idi, ancak Roma'ya odaklanan farklı ve güçlü bir Hıristiyan gücü gelişiyordu. Herrin, çağdaşlarının Hristiyanlar arasındaki doktrinsel ve diğer farklılıklara verdiği büyük önemle sempati duymaya meyilli değildir.

Son tarihçiler, Ostrogotik İtalya ve daha geniş yedinci yüzyıl Akdeniz dünyasının dini politikaları hakkındaki düşüncelerimizi, İslam'ın ortaya çıkışı ve Arap yönetiminin temsil ettiği yeni ve yıkıcı faktör dahil olmak üzere değiştirdiler. Ravenna'da mozaiklerinden daha fazlası var ve Judith Herrin hikayesini Charlemagne'nin yükselişi ve batıya doğru dönüşle bitiriyor. Çok ikna edici bir şekilde açıkladığı gibi, bu küçük şehrin değişen kaderi, Avrupa'nın geleceğini şekillendiren tektonik değişimlere bir göz atabileceğimiz bir pencere sağlıyor.

______________________________

Ravenna: İmparatorluğun Başkenti, Avrupa Potası

Judith Herrin

Allen Lane 576pp £ 25

Averil Cameron , Oxford Keble Koleji Müdürü ve Geç Antik ve Bizans Tarihi Profesörü idi.