Karaevli Boyu

 

Karaevli boyunun Divân-ı Lügati’t-Türk’e göre tanımlanmış tamgası.

Karaevli, karabölük olarak da bilinir. Oğuzların 24 boyundan biri. Bozokların Gün Han Oğullan koluna bağlıdır. Ongunu (kutsal hayvan) şahindir. Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati’t-Türk, Reşideddin’ in Camiut-Tevarih, Yazıcıoğlu’nun Selçuk- name (Tarih-i Al-i Selçuk) adlı yapıtlarında Karaevli boyuyla ilgili olarak verilen bilgi­ler, Oğuzların destanlarına ve sözlü gele­neklerine dayandığı için bazı farklılıklar taşır.

Reşideddin’in “kara yolda ve iyi giderdi” anlamını verdiği isme, Yazıcıoğlu “evleri kara”, Ebülgazi “her kayda oltırsa xargah birlen olturguçı” anlamını vermiştir ve manasını “nerede otursa çadırda oturur” olarak tanımlamakla beraber ongununu çaylak kuşu olarak belirler.[1]  Faruk Sümer, Reşideddin’deki anlamı “kara otağlı” olarak belirtmiştir.[2]

Kâşgarlı Mahmud (XI. yüzyıl) bu boyu listesinde Kara Bölük adıyla on ikinci sırada zikretmekte ve damgasının şeklini de vermektedir. 1206 yılında tamamlanan Fahreddin Mübârek Şah’ın tarihindeki Türk toplulukları listesinde Karaevliler’in adı geçmez. Reşîdüddin Fazlullah (XIV. yüzyılın başları) Kara Bölük’ü, Karaivli (> evli) şeklinde yazar ve damgasını da verir. Kayı, Bayat ve Alkaevli boyları ile ortak olarak ülüşlerinin “sağ karı yağrın” (sağ kürek kemiği) ve onkunlarının da şâhin olduğunu bildirir.[3]

Vekāyi’nâmelerde ve diğer eserlerde Karaevliler’in adı geçmez. XVI. yüzyıla ait tahrir defterlerinde de sadece Yeni İl’e bağlı Mûsâcalu oymağının obaları arasında Karaevli adını taşıyan seksen altı vergi nüfuslu bir oba görülür.[4] Aynı yüzyılda Karaevli adlı diğer bir oymak Ceyhun kıyısında ve Acıdeniz’e (Hazar denizi) yakın bir yerde bulunmaktaydı.

Fakat Şecere-i Terâkime’de bu Karaevliler’in Kaşga Çura adlı birinden türediği, Kaşga Çura’nın da dışarıdan getirilmiş bir kölenin oğlu olduğu söylenir. Günümüzde yarı göçebe hayatlarını henüz bırakmış veya bırakmak üzere bulunan Toroslar’daki Yörükler arasında Karaevli adlı bazı küçük oymaklara rastlanmaktadır. Bununla beraber buraların asıl adlarının başka olduğu (meselâ Karakoyunlu gibi) ve Karaevli adını sonradan aldıkları tesbit edilmiştir.

Boyun adını taşıyan yer adlarıyla ilgili olarak tahrir defterlerinde ancak yedi köye rastlanmıştır. Bunlardan dördü Bolu sancağının Onikidivan kazasında, ikisi Kastamonu dolaylarında bulunmaktadır.[5] Bu durum, Karaevli boyundan kalabalık bir kümenin adı geçen yerlere yerleşmiş olduğunu göstermektedir. Bugün Türkiye’de değişik bölgelerde on kadar Karaevli adlı köy vardır.

               Karaevli boyu Reşîdüddin’deki listede Kayı, Bayat gibi büyük boyların kardeşi olarak gösterilmiştir.[6] Çorlu, Tekirdağı, Alanya, Maraş, Hamîd, Teke, Sis sancağı, Sinop ve Niğde yörelerindeki Karaevliler’e ait arşiv kayıtları bulunmaktadır. Ancak bu gibi kayıtların son derece az olması, bu boyun başka adlar taşıyan obaları tarafından temsil edilmesiyle açıklanabilir.

---

[1] Ebulgazi, Bahadır Han, a.g.e.,  s.49.

[2] Sümer, a.g.e., s.249.

[3] TDV İslam Ansiklopedisi, Faruk Sümer, “Karaevli” maddesi,  C:24 s.391.

[4] TDV İslam Ansiklopedisi, Faruk Sümer, “Karaevli” maddesi,  C:24 s.393.

[5] Gündüz, a.g.e., s.149.

[6] Sümer, a.g.e., s.249.