Oğuz Kağan Destanı’ndan anlaşılacağı üzerine Oğuz Kağan’ın altı oğlunun da, dörder oğlu olmuş ve bugünkü yirmi dört Oğuz Boyu böylece oluşmuştur. Oğuz Kağan’a göre ilk evliliğini “göğün kızı” ile yapmıştı. Gök Tanrı inancında “gök” kutluydu; bu sebeple ilk evliliği daha kutsaldı. Bu sebeple göksel eşinden olan üç çocuğa kutlu ve üstündü. Bu sebeple Boz oklar hâkim unsur, Üç oklar ise ona tabiydi.
Kaşgarlı’da ise 22 boydan bahsedilir bu konuya boyları açıklarken ayrı ayrı değin
Yukarıda Kargarlı’nın 22 boydan bahsettiği
meselesine değindikten bir başka kaynak olarak sonra aynı şekilde Reşiddeddin
de 24 boydan bahsedilir. Bunun sebebinin bu isimlerin yaşadıkları dönemde veya
gördükleri bölgelerde eksik olan ya da bahsetmedikleri boylara rastlamamış
olmalarıdır.
Destandan anlaşılacağı üzere Oğuz Kağan
ülkesini oğulları arasında paylaştırmış ve bu paylaşım Üç oklar ve Boz oklar
olarak adlandırılmıştır. Gün-Han, Ay-Han ve Yıldız-Han adlı oğulları Bozoklar,
Gök-Han, Dağ-Han ve Deniz-Han adlı oğulları da Üçoklar olarak adlandırılmıştır.
Üç ok ve Boz okların boylara dağılımı aşağıda ki şemada verilmiştir.
Her boyun başında da “bey” unvanını taşıyan
bir başkan bulunuyordu. Beyin görevi, boydaki
iç dayanışmayı korumak, hak ve hukuku sağlamak, gerektiğinde boyunun
çıkarlarını silâhla savunmaktı. Öte yandan, her boyun kendisine özgü bir
damgası, her dört boyun da bir “ongun”u[1] vardı.
Ziyafetlerde (toy, şölen, han-ı yağma) ve toplantılarda (kengeş veya ternek)
her boyun ve beyinin yeri (orun) ve yiyeceği (ülüş) önceden belirli idi.[2]
[1] Ongun: Eski Türklerin Tengricilik inancında, içinde bir ruhu barındıran bir cisme verilen isimdir. Diğer eski inanç sistemlerinde de bulunan totem ile karşılaştırılabilir. Aynı Amerika yerlilerin totemleri gibi, eski Türk boylarının da her birisinin kendine özel bir ongunu vardır. Bu genellikle kendi boylarını koruduğuna inandıkları kutsal bir havyan türü ya da büyük bir atalarının ruhunu barındırdığına inandıkları bir cisimdir. Azerbaycan'da, ongun geleneğinin İslam'da da uzun süre devam ettiğini kanıtlayan eski Türk mezarları bulunmaktadır (en yenileri 16'ncı yüzyıl). İslam geleneğine göre inşa edilmiş bu mezarların taşlarında, ölen kişinin hangi boya ait olduğunu gösteren ongunları kazılıdır. Bknz: Emel Esin, Eski Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul: 2010, s.178.
[2] Orun ve Ülüş hakkında daha fazla bilgi için; Abdülkadir İnan, “Orun Ve Ülüş Meselesi” makalesinden faydalanabilirsiniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder