Eymür Boyu

 

Eymür boyunun Divân-ı Lügati’t-Türk’e göre tanımlanmış tamgası.

Eymür Boyu, Eymir ya da imir olarak da bilinir, Oğuzların 24 boyundan biri. Üçokların Dağ Han Oğulları koluna bağlıdır. Ongunu “uç kuş”tur. Bu boyla ilgili ilk bilgiler Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lugati’t-Türk adlı sözlüğünde yer alır.[1] Boy adının Reşideddin’in Camiü’t-Tevarih adlı yapıtında “son derece iyi ve zengin”, Yazıcıoğlu Ali’nin (16. yy) Selçukname (Tarih-i Âl-i Selçuk) adlı yapıtında da “hadsiz eyu bay ol” anlamlarına geldiği yazılıdır. Ebulgazi Bahadır Han ise Eymür boyunu Emir olarak aktarır ve anlamını “zenginlerin zengini”[2] olarak vermekle beraber ongununu ise “ancarı” olarak vermekte.

Öteki Oğuz boylan gibi Eymürler de önceleri Seyhun (Sirderya) kıyılarında ve onun kuzeyindeki bozkırlarda yaşarken 10. ve 11. yüzyıllarda Selçukluların İran, Anadolu, Irak ve Kuzey Suriye’deki fetihlerine katıldılar, o yöredeki birçok yerde yurt tuttular. Eymürlerin yoğun olarak bulundukları yerler Halep, Anadolu’da Kahramanmaraş, Kadirli, Sivas, Tokat ve İran’dı.

Anadolu’da Yeni İl, Adana, Söğüt ve Aydın bölgelerindeki çeşitli Türkmen toplulukları arasında da Eymür oymaklarının yaşadığı belgelerden anlaşılmaktadır. Bir Eymür kolu da İran’da Dulkadirli ulusu arasında yaşamaktaydı.[3] I. Tahmasp döneminde (1524-76) İran’daki Dulkadirli ulusunun emirliğini yapan Şir Hüseyin Bey ile I. Abbas döneminde (1588-1629) aynı görevde bulunan Kelb-i Ali Sultan ve Oğlu Halil Sultan’ın Eymürlerden olduğu bilinmektedir.

Bazı Oğuz boylan gibi Eymürlerden de büyük bir topluluk batıya göç etmeyerek Mangışlak’ta kalmış, daha sonra Mangıtların buraları istila etmesi üzerine güneye inmişlerdi. 16. yüzyıldan sonra Osmanlı belgelerinde bu topluluk, bir arada yaşadığı Göklen, Oklu ve Salur boylarıyla birlikte Yaka Türkmenleri olarak anılır.[4] Gürgen ve Etrek ırmakları boylarında yaşayan Yaka Türkmenleri ve bunların arasındaki Eymür oymakları varlıklarını günümüze değin korumuşlardır.

16. yüzyıldan kalma Osmanlı belgelerinde Anadolu’da, çoğu Sivas ve Tokat bölgesinde bulunan, Eymür (Eymir ya da İmir) adlı 71 yerleşim yeri olduğu, bu sayının 20. yüzyıl ortalarında 28’e düştüğü saptanmıştır.

[1] Sümer, a.g.e., s.331.

[2] Ebulgazi Bahadır Han, a.g.e., s.51.

[3] Gündüz, a.g.e., s.99.

[4] Gündüz, a.g.e., s.100.