Büğdüz Boyu

 

Büğdüz boyunun Divân-ı Lügati’t-Türk’e göre tanımlanmış tamgası.

Büğdüz, Oğuzların Üçoklara yani Deniz Han oğulları koluna bağlıdır. Öteki Oğuz boyları gibi bu boyla ilgili ilk bilgiler Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati’t-Türk adlı yapıtında yer alır. Büğdüz’ün anlamı herkese boyun eğen, alçak gönüllü ve hizmet edicidir. Ongunu çakır kuşudur. Ebulgazi ise anlamını “hizmetkâr” olarak verir ve ongununu “şahin” olarak aktarır.[1]

Reşideddin’in Camiü’t-Tevarih’mde yer alan destansı Oğuz tarihinde, Kuzucu adlı bir beğin Büğdüz boyundan olduğu belirtilir. Kuzucu Beğ, son Oğuz yabgusu Ali Han’ın oğlu Şah Melik’in atabeğidir. Dede Korkut Hikâyeleri’nde de Büğdüz boyundan Emen Beğ’den söz edilir.[2] Bunlardan, Büğdüz boyunun Oğuzların İslam öncesi tarihlerinde ve İslam dinini benimsedikleri dönemin başlarında destanlarda yer alacak ölçüde etkin oldukları anlaşılmaktadır.

16. yüzyılda Anadolu’da Büğdüzlerle ilgili 22 yer adı saptanabilmiştir. Bunlar genellikle Orta ve Batı Anadolu bölgelerindedir. Büğdüz boyundan küçük bir oymağa da 16. yüzyılda Halep Türkmenleri arasında rastlanır.[3] Gerek yer adı olarak, gerek göçebe Türkmen oymakları içinde Büğdüz adına az rastlanması, bu boya bağlı oymakların ancak küçük bir bölümünün Anadolu’ya göç ettiğini göstermektedir.

---

[1] Ebulgazi Bahadır Han, a.g.e., s.51.

[2] Sümer, a.g.e., s.341.

[3] Gündüz, a.g.e., s.10.